1602 TÜBİTAK PATENT DESTEK PROGRAMI
Fikri ve Sınai Haklardan olan Patent koruması hem süreç olarak uzun sürmesi bakımından hem de bu süreçte oluşan masraflar açısından başvuru sahipleri için zorlayıcı olabilmektedir. Gerçek kişi başvuru sahipleri düşünüldüğünde, özellikle bu sürece başlamanın teşvik edilmesi adına maddi destek, tüzel kişilerde ise yurt içinde olduğu gibi yurt dışında da yatırım yapılması ve fikri hakların yurt dışında da tescil ettirilmesinin teşvik edilmesi için sağlanan destekler önem arz etmektedir. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından sağlanan 1602 TÜBİTAK Patent Destek Programı patent başvuruları için oluşturulmuş ve geri ödeme talep etmeyen bir destek sistemidir.
Türkiye’de patent başvuru sayıları gelişmiş ülkelere göre düşük olsa da her yıl giderek artmaktadır. 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe giren 1602 kodlu TÜBİTAK Patent Destek Programı’nın amacı, TÜBİTAK tarafından ülkemiz kaynaklı ulusal ve uluslararası patent başvuru sayısının artırılması, gerçek ve tüzel kişilerin patent başvurusu yapmaya teşvik edilmesi ve ülkemizdeki patent sayısının artırılması olarak hedeflenmiştir. . Ancak yürürlüğe girdiği esnada, belirtildiği gibi yurt içinde de patent başvurularının arttırılması ve desteklenmesi hedeflense de ilk yıllardan sonra 1602 Patent Destek programı sadece yurt dışına yapılacak belirli ülkelerdeki patent başvuruları için destek sağlayacak şekilde değiştirilmiştir. 01.01.2019 itibariyle Türk Patent ve Marka Kurumu’na (TÜRKPATENT) yapılan patent başvuruları veya tescilleri için 1602 Patent Desteği sağlanmamaktadır.
Program kapsamında, Dünya Fikri Haklar Örgütü’ne (WIPO), Avrupa Patent Ofisi’ne (EPO), Japonya Patent Ofisi’ne (JPO), Amerika Birleşik Devletleri Patent ve Marka Ofisi’ne (USPTO), Çin Patent Ofisi’ne (CNIPA) ve Güney Kore Patent Ofisi’ne (KIPO) yapılacak olan patent başvuruları desteklenmektedir.
1602 Patent Destek programından tüm T.C. vatandaşları ve/veya ülkemizde yerleşik olan şirketler, üniversiteler, kamu kurum ve kuruluşları faydalanabilmektedir. Kanuni ve iş merkezi yurtdışında bulunan işletmelerin dar mükellefiyet statüsündeki Türkiye’de yerleşik temsilcilik ve şubeleri ile vakıflar (kanunla kurulmuş vakıflar hariç), dernekler ve bunların iktisadi işletmeleri bu program kapsamında destek başvurusu yapamamaktadır.
Mevcut uygulamada, 1602 Patent Destek sistemi ile sağlanan uluslararası patent destekleri kendi içinde başvuru desteği (PD200), inceleme raporu desteği (PD201) ve patent tescil ödülü (PD202) olarak ayrılmaktadır. PD200 başvuru desteği sadece WIPO’ya yapılan uluslararası başvurularda kabul ofisi olarak TÜRKPATENT’in seçilmesi halinde verilmektedir. Burada destek tutarı ile ilgili önemli bir detay, Uluslararası Araştırma Kuruluşu (ISA) olarak TÜRKPATENT’in mi, yoksa EPO’nun mu seçildiğidir. TÜRKPATENT de uluslararası araştırma kuruluşları arasında olduğu için ve bu konuda tercih edilmesinin de artırılması için 1602 Destek Programında ISA olarak TÜRKPATENT’in seçilmesi halinde (başvurunun bir rüçhana dayanarak yapılması halinde – rüçhan belgesi talep ücreti dışındaki) resmi ücret TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır. ISA olarak EPO’nun seçilmesi durumunda ise (başvurunun bir rüçhana dayanarak yapılması halinde – rüçhan belgesi talep ücreti dışındaki) resmi ücretin yarısı TÜBİTAK tarafından karşılanmaktadır. PD200 Başvuru desteği başvuru sahibine değil; doğrudan Resmi Kurum’a iletilmektedir.
Uluslararası patent başvurusunun (PCT) ulusal safhası olan ülke girişlerine gelindiğinde PD200 desteği alan PCT başvuruları kanalıyla EPO, USPTO, CNIPA, JPO ve KIPO nezdinde yapılan patent başvuruları için PD201 inceleme desteği başvurusu yapılabilir. Giriş yapılan (yukarıda belirtilen) tüm ülkeler için tek seferde bir inceleme desteği başvurusu yapılır. İnceleme raporu desteği başvurusu yapıldıktan sonra ilgili ülkelerden gelen inceleme raporu/tescil kararı TÜBİTAK’taki kurula sunulur ve kuruldan olumlu sonuç çıkması halinde ilgili destek tutarı başvuru sahibinin hesabına yatırılır. Eğer ülkelerden alınan ulusal raporlar olumsuz ise Kurul değerlendirmesi de olumsuz olacaktır ve inceleme desteği onaylanmayacaktır. Bu durumda, daha sonra olumlu bir inceleme raporu yani tescil kararı alınması halinde tekrar inceleme raporu desteğine başvurulabilmektedir. Alınan sonraki rapor/tescil kararı ile inceleme desteğine sadece bir kez daha başvuru yapılma hakkı vardır. Bu nedenle, inceleme desteği talep edilecek ülkelerden tescil kararları alındıktan sonra PD201 desteğine başvurmayı önermekteyiz. Bu şekilde en azından herhangi başka bir olumsuzluk/ eksiklik olması halinde bir başvuru hakkı daha olacaktır.
PD201 inceleme desteği için ön koşulları özetlememiz gerekirse; söz konusu buluş için öncelikle TÜRKPATENT aracılığı ile PD200 desteği alarak PCT başvurusu yapılmış olması, aynı buluş için Türkiye’de korumanız bulunmasıdır. Türkiye’de korunmayan buluşlar için TÜBİTAK söz konusu desteği vermemektedir. Destek başvurusu sonrasındaki değerlendirme kriteri ise US, EPO, CN, JP ve/veya KR patent ofislerinden olumlu inceleme raporu yani tescil kararı alınmış olmasıdır.
İnceleme desteğinden sonra ise PD202 tescil ödülü desteği gelmektedir. PD202 ödül desteğine başvurmak için de PD201’deki ön koşullar ve PD201 desteği almış olmak şartı aranır. Görüldüğü gibi destek türlerine başvuru silsile halinde olmakta ve birbirini takip etmektedir. Ödül desteği önceden sadece USPTO, JPO ve EPO’dan alınan tesciller ile sınırlandırılmışken, artık CNIPA ve KIPO’nun verdiği patent tescilleri için de ödül desteği verilmektedir.
1602 TÜBİTAK Patent Destek Programı kapsamında verilen destek miktarlarına ait güncel ücretler aşağıdaki tabloda görülmektedir:
ÖNEMLİ NOT: Bir patente ilişkin alınabilecek olan Uluslararası Patent İnceleme Raporu Destek tutarlarının toplamı 180.000-TL’yi geçemez.
1602 sayılı TÜBİTAK Patent Destek Programı’nı genel hatları ile inceledikten sonra bu sistemdeki bazı sınırlandırmalara dikkat çekmek faydalı olacaktır. Yıllık yapılacak destek başvuruları ile ilgili gerçek kişiler için bir takvim yılı içerisinde 5 patent başvurusu, tüzel kişilerde ise bir takvim yılı içerisinde en fazla 20 patent başvurusu olacak şekilde bir sınırlama getirilmiştir. Uluslararası başvurular için yapılan destek taleplerinde başvuru, inceleme, tescil ve ödül süreçlerinin tamamı tek bir başvuru olarak değerlendirilir. Bunun yanı sıra, tüzel kişiler teşvik başvurularını TÜBİTAK nezdinde kendileri yapabilecekleri gibi, TÜRKPATENT nezdinde kayıtlı vekilleri aracılığı ile de teşvik başvurusunda bulunabilmektedir. Ancak gerçek kişilere yurt dışı patent başvuruları için destek taleplerinde vekil aracılığı ile başvuru yapma olanağı sağlanmamaktadır. Bu sınırlama aslında sistem hakkında çok kapsamlı bilgisi olmayan gerçek kişiler için bir engel oluşturabilmekte ve gerçek kişi başvuru sahipleri halihazırda takip etmekte zorlandıkları patent sürecine ek olarak uluslararası teşvik sürecinden yararlanma aşamasında da zorluklarla karşılaşabilmektedirler. Devir, birleşme ve veraset gibi durumlarda ise bu destekten yararlanma hakkı kaybedilmektedir.
1602 sayılı TÜBİTAK Patent Destek Programı 2014’te yürürlüğe girdiğinden beri uygulama esaslarında yazılı kısımda pek değişiklik olmamış gibi görünse de, yayımlanan güncel destek tutarları tablolarında süreç içinde ulusal patentlere verilen desteğin kalkması, bu program kapsamında uluslararası başvurular için verilen desteklere yeni ülkeler eklenmesi gibi önemli değişiklikler ve pratikte deneyimlediğimiz gelişmeler olduğunu söyleyebiliriz. Destek Programı’ndan herkesin, özellikle vekil kullanmadan başvuru yapmak zorunda olan gerçek kişilerin en kolay şekilde yararlanabilmesi için yürürlüğe giren her değişikliğin TÜBİTAK tarafından açıkça duyurulması ve tün değişikliklerin Patent Destek Programı Uygulama Esasları’nda net bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir. Bu şekilde, hem vekiller hem de başvuru sahipleri için süreç daha kolay ve açık bir şekilde ilerleyecek ve oluşturulan Destek Programı daha çok kişiye ulaşacaktır.
Mürvet Çalık Canyurt
