BULUŞ BASAMAĞI DEĞERLENDİRMESİNDE AŞİKARLIK DURUMU
Murat ACAR l 02 Eylül 2022
Bir buluş için patent alınabilirlik şartları Sınai Mülkiyet Kanunu (“SMK”) madde 82(1)[1] ve Avrupa Patent Sözleşmesi (“EPC”) madde 52(1)[2] de belirtildiği üzere buluşun yeni olması, buluş basamağı içermesi ve sanayiye uygulanabilir olmasıdır. Bir patent başvurusunun yapılması öncesinde, patent başvurusu sonrası gelen araştırma ve inceleme raporları değerlendirmesinde, davalarda ve itirazlarda en çok tartışmaya açık olan konuların başında ise buluş basamağı kriteri gelmektedir. Buluş basamağı kriteri, SMK madde 83(4) ve EPC madde 56[3]’da benzer şekilde belirtildiği üzere tekniğin bilinen durumu dikkate alındığında, ilgili olduğu teknik alandaki uzman kişiye göre aşikâr olmaması durumu olarak tanımlanmaktadır. Peki buluş basamağının en önemli kriteri olan aşikârlık durumu nedir ve patent başvurularında aşikârlık durumu nasıl değerlendirilmektedir? Bu yazıda aşikârlık durumu incelenmiş ve örneklendirilmiştir.
Avrupa Patent Ofisi (“EPO”) kılavuzu “aşikâr” ifadesini, teknolojinin normal gelişiminin ötesine geçilmemesi ve önceki tekniğin açık veya mantıklı bir şekilde takip edilmesi olarak tanımlamaktadır. Daha açık şekilde anlaşılması adına “aşikâr” ifadesi teknikte uzman bir kişiden beklenenin ötesinde herhangi bir beceri veya yetenek kullanılmasını gerektirmeyen bir unsur olarak belirtilmiştir.[4] Patent başvurularında ise aşikârlık değerlendirmesi genel olarak;
– Tekniğin bilinen durumunun ilgili teknik alandaki uzman kişiyi söz konusu buluşa yönlendireceğine ilişkin bir belirti bulunup bulunmadığı,
– İlgili teknik alandaki uzman kişinin elindeki bilgileri kullanarak, söz konusu teknik problemi fark edip, başvuruda talep edilen sonuca ulaşıp ulaşamayacağı şeklinde değerlendirilebilmektedir. [5]
Dolayısı ile aşikârlık yorumu yapılabilmesi için öncelikle buluşa en yakın önceki tekniğin belirlenmesi, en yakın önceki teknik ile en az bir farklılığın belirlenmesi ve teknikte uzman kişinin önceki teknik dokümanlar üzerinden farklı olan bu teknik özelliğe ulaşıp ulaşamayacağının belirlenmesi gerekmektedir. Bir buluşta teknik unsur sadece bir adet önceki teknik doküman değerlendirmesi ile teknikte uzman kişi tarafından aşikâr olabileceği gibi, birden çok önceki teknik dokümanın bir arada değerlendirilmesi durumunda da teknikte uzman kişi tarafından aşikâr olabilmektedir. Birden çok önceki teknik dokümanın bir arada değerlendirilmesi durumunda aşikârlık değerlendirilmesi için önceki teknik dokümanların aynı teknik alanda olup olmadığı, teknikte uzman kişinin farklı olan önceki teknik dokümanlara ulaşıp ulaşamayacağı, önceki teknik dokümanlardaki teknik unsurları bir araya getirip getiremeyeceği gibi birçok kriter bulunmaktadır. Dolayısıyla, birden çok önceki teknik dokümanının bir arada değerlendirilmesi durumunda aşikârlık kriteri her buluş için değişkenlik gösterebilmektedir. Belirlenmesi daha kolay olan bazı aşikârlık durumları için ise bu konuda kabul edilebilir bir kaynak olarak EPO kılavuzu bazı örnekler yayınlamıştır. Bu örneklerle hangi durumlarda aşikârlık durumu olduğu ve hangi durumlarda aşikâr olmadığı durumu açıklanmıştır.
ÖRNEK 1
Buluşun mevcut teknikte bilinen birden fazla özelliğin bir araya getirilmesi (juxtaposition) ile oluşması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Buluş, yan yana yerleştirilmiş bilinen bir kıyma makinesi ve bilinen bir dolum makinasından oluşan sosis üretmek için bir makine ile ilgilidir.[6] Bu örnekte görüldüğü üzere teknikte bilinen iki makina sadece yan yana getirilmiş olup, makinalarda herhangi bir değişiklik yapılmamıştır.
EPO kılavuzunda, bu örnekte yaratıcı olmayan özelliklerin kombinasyonu durumu olduğu ve dolayısıyla iki makinanın yan yana getirilmesi durumunun aşikâr olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 2
Buluşun eşit benzerlikte olan alternatiflerden birisinden oluşması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Buluş, reaksiyon karışımına bilinen elektriksel ısı uygulanması ile bilinen bir kimyasal proses ile ilgilidir.[7] Bu örnekte farklı özellik olarak elektrik ile ısı uygulanması özelliği vurgulanmıştır.
EPO kılavuzu, bu örneği, ısıyı uygulamak için birçok iyi bilinen alternatif seçenekler bulunduğu ve elektrik ile ısı uygulanmasının sadece bir alternatifin seçiminden oluştuğu ve dolayısıyla bu özelliğin aşikâr olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 3
Sınırlı bir olasılık aralığından belirli boyutların, sıcaklık aralığının veya diğer parametrelerin seçilen buluşta rutin deneme yanılma veya normal tasarım uygulamaları ile aşikâr olması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Buluş bilinen bir reaksiyonun gerçekleşmesi için bir proses ile ilgili olup, bir soy gazın spesifik bir akış oranı ile karakterize edilmiştir.[8]
EPO kılavuzu bu örneği, spesifik bir akış oranı kullanılması durumunun uzman bir uygulayıcı tarafından rutin deneme ile ulaşabileceği ve dolayısıyla bu özelliğin aşikâr olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 4
Önceki teknik üzerinden buluşun kolay bir tahmin ile basit bir şekilde ulaşılabilir olması ve dolayısı ile aşikâr olması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Buluş, Y hazırlanmasında termal stabilizesinin geliştirilmesi için X maddesinin belirlenmiş bir değerde kullanılmasıdır.[9] Önceki teknik: X maddesi içeriğinin termal stabilizeyi arttırmasına yönelik düz hatlardan oluşan ve mevcut teknikte kolay ulaşılabilir olan bir grafik bulunmaktadır.
EPO kılavuzu bu örneği, X maddesinin eklenmesi ile stabilizeyi arttırmasına yönelik bir grafiğin mevcut teknikte olduğunun bilinmesinden dolayı, X maddesinin spesifik bir değerde kullanımı durumunun aşikâr olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 5
Önceki tekniğe ait bir belgenin öğretisinin eksik olması ve teknikte uzman kişinin doğal olarak veya kolayca aklına gelebilecek olası “boşluğu doldurma” yolları ile buluşu oluşturması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Buluş, alüminyumdan yapılmış bir bina yapısı ile ilgilidir. Önceki teknikte aynı yapı açıklanmakta ve yapının hafif ağırlıklı bir malzemeden yapıldığı söylenmekte, ancak alüminyum kullanımından bahsedilmemektedir.[10]
EPO kılavuzu bu örneği, hafif malzeme kullanıldığı belirtilen önceki teknik için alüminyum malzemesinin boşluk doldurma şeklinde ulaşılabileceği ve dolayısıyla bu özelliğin aşikar olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 6
Buluşun önceki teknikten sadece iyi bilinen eşdeğerinin (mekanik, elektrik veya kimyasal) kullanılması ile farklılık göstermesi durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Mevcut teknikte bilinen pompalarda elektrik motoru ile hareket gücü sağlanmaktadır. Yeni buluşta ise hidrolik motor ile hareket gücü sağlayan pompa tanımlanmaktadır.[11]
EPO kılavuzu bu örneği, elektrik motoru yerine hidrolik motor kullanımı teknik farklılığının iyi bilinen eşdeğer olarak ulaşılabileceği ve dolayısıyla bu özelliğin aşikâr olduğu şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 7
Buluşun mevcut teknikte bilinen birden fazla özelliğin bir kombinasyonu ile oluşması durumunda aşikâr olmaması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Mevcut teknik: Aktif madde olarak ağrı kesici (analjezik) içeren ilaç şeklindedir.[12]
Buluş, bir ağrı kesici (analgesic) ve bir sakinleştiriciden (sedative) oluşan bir ilaç karışımı ile ilgilidir. Sakinleştirici ilavesiyle ağrı kesicinin analjezik etkisinin, aktif maddelerin bilinen özelliklerinden tahmin edilemeyecek şekilde yoğunlaştığı tespit edildiği belirtilmiştir.
EPO kılavuzu bu örneği, bilinen ağrı kesici ile bilinen sakinleştiricinin karışımı ile ilaç oluşturulması durumunda maddelerin bilinen özelliklerinin dışında bir etkileşime girdikleri ve sonuç olarak bir bonus etkisi oluştuğu ve dolayısıyla önceki tekniğe göre aşikâr olmadığı şeklinde yorumlamıştır.
ÖRNEK 8
Bilinen bir aralık içinde belirli çalışma koşullarının (örneğin sıcaklık ve basınç) bir işlemde özel seçimi ile beklenmeyen etki sonucu aşikâr olmaması durumu için EPO kılavuzunda yer alan örnek:
Önceki teknik: A maddesinin ve B maddesinin yüksek sıcaklıkta C maddesine dönüştürüldüğü bir proseste, sıcaklık 50 ve 130°C arasında arttıkça C maddesi oluşumu verimin yüksek olduğu bilinmektedir.
Buluş, A maddesinin ve B maddesinin yüksek sıcaklıkta C maddesine dönüştürüldüğü bir proseste, 63 ila 65°C sıcaklık aralığında C maddesi oluşumu olup, bu sıcaklık aralığında C maddesinin oluşum veriminin beklenenden oldukça yüksek olduğu şeklindedir.[13]
EPO kılavuzu bu örneği, belirli bir aralıkta özel seçimin yaratıcı bir seçim olduğu ve beklenmeyen bir teknik etki (unexpected effects) oluştuğu ve dolayısıyla önceki tekniğe göre aşikâr olmadığı şeklinde yorumlamıştır.
Yukarıdaki belirtilen 1, 2, 3, 4, 5 ve 6 numaralı örneklerde görüldüğü üzere; bilinen parçaların bir araya getirilmesi, alternatiflerden seçim yapılması, uzman uygulayıcı için deneme yanılma ile sonuçlanabilir özellik içermesi, tahmin ile ulaşılabilir özellik içermesi, önceki teknikte bahsedilmeyen ama bariz olan eklemeler yapılması, eşdeğer özelliklerden seçim yapılması gibi durumların aşikâr olarak yorumlanabileceği görülmektedir. Fakat örneklerde görüldüğü üzere, bu farklılıklar için herhangi bir sürpriz etki, beklenmeyen etki veya teknik avantajdan bahsedilmemektedir. Örnekler 7 ve 8’de görüldüğü üzere, bilinen teknikten farklı olan özelliğin sürpriz bir etki oluşturması, teknik zorlukların üstesinden geliyor olması, beklenmedik etki veya avantaj oluşturması durumunda ise aşikâr olmama şeklinde yorumlanabileceği görülmektedir. EPO kılavuzunda yer alan net ve anlaşılır örnekler aşikârlık değerlendirilmesi saptamaları bakımından dikkat çekicidir. Bu örneklerin özellikle emsal durumlarda ve uygulayıcıların değerlendirme aşamasında faydalı olacağı düşünülmektedir.
[1] SMK madde 82 – (1)
[2] EPC madde 52 (1) – Patentable inventions
[3] SMK madde 83 – (4) – Article 56 Inventive step:
[4] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step 4 obviousness
[5] SINGER/STAUDER, Kroher, 147.
[6] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[7] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[8] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes.
[9] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[10] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[11] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[12] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
[13] EPO guidelines PArt G Chapter VII – inventive step annexes
