Modası sık değişen ürün gruplarından olan ayak giyim eşyalarında sürdürülebilir markalaşma için Crocs’da olduğu üzere ürünler rahat ve farklı tasarımlar içermelidir. Crocs’un zaman zaman girdiği krizlerden tasarımda farklılaşma yolu ile [1] çıktığı görülmektedir.
Crocs markalı ürünlerin hafifliği üretiminde kullanılan sentetik reçine köpüğünden kaynaklanmaktadır. Hafif olan ürün aynı zamanda kaymama özelliğine sahip olup ayak kokusunu da emmemektedir. Crocs, görsel olarak kimisine kaba görünse de kesik topuğu, bandı, saya kısmının parmak bölümünün delikli yüksek formu, süslemeleri, kişiye özel tasarımları, fonksiyonelliği sayesinde lider tasarımlardan birisi olmuştur.
Lider tasarımların kaderinde taklit edilmek vardır. Markaya, tasarıma yatırım yapan işletmeler tescil yolu ile hukuki haklarının sınırlarını çizmeye çalışmaktadırlar. Ancak günümüz dünyasında ticaret alanında sınır olmadığı için ürünler geniş coğrafyalarda pazarlanmakta, dolayısıyla taklit ile mücadele zorlu bir hal almaktadır.
İşletmeleri krize sürükleyebilen taklit ürünlerle nasıl başa çıkılacak? Bu sorunun tek bir cevabı bulunmamaktadır. Tasarımın öncelikle tescile konu edilerek korunması, sektörün takip edilerek taklitle mücadele edilmesi, taklit tescil yolu ile kendisine yasal zemin hazırlayabileceği için tescil otoritelerinin[2] yayınlarının takip edilmesi, taklit tasarımın hükümsüzlüğü için idari veya hukuki yolların devreye sokulması gerekmektedir.
Aşağıdaki bölümlerde ülkemizde de pazarı bulunan Crocs INC. firmasının Hational Schuhmarketing GmbH adına 008035000-001 sayı ile tescilli topluluk tasarımına karşı yaptığı hükümsüzlük talebine istinaden gelişen olaylar ve alınan karar sunulacaktır.
KARAR
EUIPO İptal Birimi, Hational Schuhmarketing GmbH adına 008035000-0011 sayı ile tescilli “clog terlik” tasarımının yeni ve ayırt edici olmadığı gerekçesi ile Crocs Inc. tarafından yapılan hükümsüzlük talebini 29.07.2022 tarihli karar ile reddetmiştir.
OLAYIN GİDİŞATI
Hükümsüzlüğü istenen aşağıda görselleri sunulan 11 sıra nolu tasarım 02-04 sınıfında Hational Schuhmarketing GmbH adına 08.07.2020 tarihinden itibaren tescil edilmiştir.
11.1
11.2
11.3
HÜKÜMSÜZLÜK TALEP EDENİN İDDİASI
Hükümsüzlük talebinde bulunan Crocs, iddialarını Topluluk Tasarım Tüzüğü’nün (CDR) madde 4(1), 5(1/b), 6(1/b) ile bağlantılı olarak madde 25(1/b)[3]’ye dayandırmış ve özetle; “Daha önce açıklanan bir tasarım (Bundan sonra D1 olarak belirtilecektir.) tescili engellediğinden, itiraz edilen tasarımın ne yeniliği ne de ayırt edici niteliği vardır.” iddiasında bulunmuştur.
Başvuru sahibi, iddialarını desteklemek üzere https://www-crocs.fr/p/literide-cloq/204592.html web sitesinden alınma, model numarası 204592 olan ‘Crocs Lite Ride Clog’ adını taşıyan ürünün resimlerini gösteren çıktıyı sunarak müşteri yorumlarının altında bulunan tarihin tescilli tasarımın başvuru tarihinden önceye ait olduğunu ifade etmiştir.
Crocs’a ait ürün
Şekil -1
Yukarıdaki iddialar hakkında tescil sahibi; tescilli tasarımın yeni ve ayırt edici niteliğe sahip olduğunu bildirmektedir.
EUIPO İPTAL BİRİMİNİN DEĞERLENDİRMELERİ
İptal Birimi, inceleme ve değerlendirmelerine ilgili mevzuat bilgisini sunarak başlamıştır. Buna göre;
Avrupa Birliği’nin Topluluk Tasarımlarına İlişkin Tüzüğü’nün (CDR) 5(1)(b) maddesine göre tescil ile koruma talep edilen tasarım, tescil başvurusunun yapıldığı tarihten veya rüçhan talep ediliyorsa rüçhan tarihinden önce kamuya sunulmamış olması halinde yeni olarak kabul edilecektir. Madde 5(2)’ye göre, özellikleri yalnızca küçük ayrıntılarda farklılık gösteren tasarımlar aynı kabul edilir.
a) CDR Madde 7 Uyarınca Açıklama
Bir tasarım toplulukta faaliyette bulunan ilgili sektördeki uzman çevresinde normal olarak bilinebilecek durumda olmaması koşuluyla başvuru tarihinden, varsa rüçhan tarihinden önce veya tescilden sonra yayınlanmışsa, sergilenmişse, ticarette kullanılmışsa veya başka bir şekilde ifşa edilmişse kamuya açık hale getirilmiş sayılır.
Bir tasarımın fotoğrafının internette yayınlanması, CDR (14/03/2018-, 651/16, Ayakkabı, EU:T:2018:137, § 50) Madde 7(1) kapsamında ifşa teşkil eder; tarafların itiraz ettiği durumlar bu açıklamanın sorgulanmasına neden olur.
Birim, sunulan delilin tarih açısından geçerli olduğunu “Önceki tasarım D1, Madde 7(1) kapsamında açıklanmıştır. Örneğin, üç ve hatta dört yıl öncesine ait (2018 ve 2019 yıllarına ait) D1 resimlerini ve tüketici incelemelerini içeren web sitesinden gönderilen alıntılar açıkça itiraz edilen tasarımın başvuru tarihinden önce yayınlandığını göstermektedir.” ifade ederek tasarımları karşılaştırmıştır.
b) Karşılaştırılacak tasarımlar aşağıda gösterilmiştir.
Şekil -2
Crocs’a ait ürün Tescilli tasarım
Başvuru sahibine göre tasarımlar aşağıdaki ortak özelliklere sahiptir.
(1) Her ikisi de aynı clogist[4] şekle sahiptir.
(2) Her ikisinde de ayağı tamamen saran aynı konik topuk bölümü bulunur.
(3) Her ikisinde de burun kısmının dış tabanında belirgin çentik bulunur.
(4) Her ikisinin yan tarafında aynı yere bağlanan benzer topuk kayışları vardır.
(5) Her ikisinin de ön tarafında benzer bir ağ deseni vardır.
Hükümsüzlük gerekçelerinden ilki olan tasarımın yeni olmadığı iddiası İptal Birimi tarafından incelenmiş; önceki tasarım (D1) ve Tescilli Topluluk Tasarımı arasında benzerlikler olduğu ancak aynı olmadıklarının aşikar olduğu ifade edilmiştir. Birim, tasarımlarda ortak unsurların bulunduğunu ancak aynı kabul edilmelerini engelleyen farklılıkların da olduğunu belirterek;
“Tescilli tasarımdaki tabanın D1’den farklı olduğunu, D1‘de tabandan bandın düğmesine kadar yukarı kıvrılan/yönlenen hattın bulunduğunu, tabandaki beyaz renkli kısmın öne çıktığını, tescilli tasarımda tabanda kontrast renklerin bulunduğunu, D1’deki topuk kenarının tescilli tasarıma göre çok daha yüksek olduğunu, iç taban rengi ile (kırmızı) öne çıktığını, tescilli tasarımın topuk kayış bağlantısının yuvarlak bir pim kapağıyla harici olarak tasarlandığını, D1’deki topuk kayışının tutturma kısmının eliptik bir kapağa sahip olduğunu, tescilli tasarımın taban alt kısmının hafif dalgalı eğri çizgi ile karakterize edildiğini, D1’in ise aralıklı paralel çizgiler içerdiğini ve bu çizgilerin tabanın yan kısmına temas etmediğini, bu farklılıkların hemen fark edileceğini ve karşılaştırılan tasarıma başka tasarımsal özellikler kazandırdığını” ifade etmiştir.
Yukarıdaki değerlendirmenin ışığında, İptal Birimi; D1’in itiraz edilen tescilli tasarım ile aynı olmadığını, karşılaştırılan tasarımları birbirinden ayıran detayların Madde 5(2) ve atıfta bulunulan içtihat anlamında ‘önemsiz’ olarak değerlendirilemeyeceğini, bu nedenle hükümsüzlük beyanı başvurusunun Madde 5(1)(b)’ye dayandırıldığı sürece temelsiz olduğu sonucuna varmıştır.
Crocs, ayrıca tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olmadığını da iddia etmiştir. İptal Birimi anılan iddiayı aşağıdaki şekilde değerlendirmiştir.
CDR’nin 6(1)(b) maddesi, tescilli Topluluk tasarımlarının “ayırt edici nitelik ” kavramına açıklık getirmektedir. CDR Madde 6(1)(b), tescilli bir Topluluk tasarımının, bilgilenmiş kullanıcı üzerinde yarattığı genel izleniminin başvuru tarihinden ya da rüçhan tarihinden önce yayınlanmış herhangi bir tasarımın yarattığı genel izlenimden farklı olması durumunda tescilli topluluk tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olduğunu kabul etmektedir. CDR Madde 6(2) uyarınca, ayırt edici niteliğin değerlendirilmesinde, tasarımcının tasarımı geliştirmedeki serbestlik derecesi dikkate alınacaktır.
Tescilli tasarımın ayırt edici niteliğe sahip olup olmadığı hususunda da inceleme yapan İptal Birimi özetle; İncelemenin dört aşamalı bir süreci içerdiğini, bu aşamaların; sektörün ve bilgilenmiş kullanıcının belirlenmesinden, tasarımcının özgürlük derecesinin tespitinden, tasarımların karşılaştırılmasından meydana geldiğini belirtmiştir. Sektörün incelenmesi sonucunda ürünün niteliğinin, kullanım amacının, teknik işlevinin belirlendiğini ve dolayısıyla tasarımcının seçenek özgürlüğünün derecesinin tespit edildiğini, teknik işlev ve yasal gereklilikler doğrultusunda tasarımcının özgürlüğünün kısıtladığını söyledikten sonra bilgilenmiş kullanıcının yasal bir kurgu olduğunu gerçekte bu kişinin tasarımcı veya uzman olmadığını, ürünlere aşina olan bir kullanıcı olduğunu ifade etmiştir.
Birim, ayakkabının ayağa uyumlu olması, yeterli koruma sağlaması, giyilip çıkartılmasının kolay olması dışında herhangi bir işlev dayatmasının olmadığını, buna karşın iç ve alt tabanda, sayada ve kayışlarda farklı şekillerin tasarlanabilir olduğunu, bu nedenle ayakkabı tasarımında yeterli özgürlüğün bulunduğunu ifade ettikten sonra tasarımların yukarıda belirtilen ortak özelliklere ve farklılıklara ilave olarak tescilli tasarımın tabanında renkler ile D1 tabanındaki renklerin farklı olduğunu, D1 deki kırmızı renkli yüksek formlu bölümün farklı olarak öne çıktığını, tabanların alt ve yan kısımlarının ve de kayışların bağlantı yerlerinin farklı olduğunu bildirerek tasarımların genel izlenimin de farklı olduğu sonucuna varmıştır.
SONUÇ
Tescil ile korunabilecek tasarım, kafada kurulan tasarımdır. Tasarım işi bir şeyi hayal etmek, zihinde canlandırmak ve bunun sonucunda ortaya çizgisel veya ürünsel olarak bir çıktı koymaktır. Tasarımcılar kafada kurarken doğal olarak önceki gördüklerinden esinlenebilirler. Ancak esinlenme ile taklit arasındaki ince çizginin taklide doğru yol almamasına dikkate etmek gerekmektedir. Kanun koyucu tasarımlarda koruma süresinin sınırlı tutmuştur ki tasarımcılar öncekinden, gelenekselden, doğadan feyz alarak yeni ürünler meydana getirerek toplumun refahını artırsın. Hiç olmayan bir şeyi tasarlamak ve hayata geçirmek mümkün olmakla beraber çok sık rastlanan bir durum değildir.
Yazıya konu tasarımlar yazar tarafından incelenmiş olsaydı karar; “Tescilli tasarım ile itiraz edene ait tasarım karşılaştırıldığında aralarında küçük ayrıntı olarak adlandırılamayacak derecede farklılıklar bulunduğu, tescilli tasarımın daha önceden kamuya sunulmuş tasarımların görünümünden hareketle yapılmış veya onlara eklenen küçük değişikliklerle meydana getirilmiş tasarım olarak nitelendirilemeyeceği, tasarımların bilgilenmiş kullanıcıda bıraktığı genel izlenimler arasında belirgin fark olduğu, bu sebeple itiraz konusu tasarımın yeni ve ayırt edici nitelik vasıflarını taşıdığı düşünülmektedir.” şeklinde olurdu.
Muazzez KILIÇ KAYMAZ
[1] Crocs, tanınmış tasarımcılarla işbirliği yaparak basit bir lastik terlik üreticisi imajından kurtulmayı başardı. Crocs ilk olarak 2016 yılında podyumda göründü. İngiliz tasarımcı Christopher Kane, Crocs ile birlikte ilkbahar-yaz 2017 koleksiyonunun gösterisinde dekoratif taşlı “mermer” terlikler sundu. https://laba.com.tr/blog/139-insanlarin-linçlemeyi-sevdigi-bir-marka-crocs-un-hikayesi’ ne bakınız.
[2] Türkiye’de Türk Patent ve Marka Kurumu, Avrupa Birliği’nde Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO) , Dünya Fikri Mülkiyet Ofisi (WIPO), ilgili ülke tescil ofisleri.
[3] 4(1); Bir tasarım, yeni ve ayırt edici olması şartıyla Topluluk tasarımı olarak korunur.
5(1/b); Rüçhan hakkı talep edilmişse rüçhan hakkı tarihinden önce, yoksa tescil başvurusunun yapıldığı tarihten önce tasarımın aynısı kamuya sunulmamış ise Topluluk tasarımın yeni olduğu kabul edilir.
6(1/b) Bir tasarımın, bilgilenmiş kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenimin tescil başvurusu tarihinden, rüçhan hakkı talep edilmişse rüçhan tarihinden önce kamuya sunulan herhangi bir tasarımın aynı kullanıcı üzerinde bıraktığı genel izlenimden farklı olması halinde ayırt edici olduğu kabul edilir.
25(1/b) Bir Topluluk tasarımının hükümsüzlüğü ancak aşağıdaki hallerde ileri sürülebilir. 4’den 9’ a kadar olan maddelerdeki koşulları karşılamadığı zaman.
[4] “Clogist terlik” terimi, özellikle İsveç clog (sabot) tarzı terliklerle ilişkilendirilen ve bu tarz terlikleri giyen kişiler için kullanılan bir ifadedir. İsveç clogları, ahşap tabanlara sahip olan ve sıkça çivitlerle süslenen geleneksel ayakkabı tarzlarıdır. “Clogist terlik” ifadesi, bu tür terlikleri giyen veya tercih eden kişileri tanımlamak için kullanılır. Bu terim, özellikle ayak sağlığına önem veren ve rahat ayakkabılar arayan kişiler arasında popülerdir. Clogist terlikler, geleneksel clog tarzının rahatlığını ve sağlamlığını modern tasarım ve malzemelerle birleştirerek konforlu bir ayakkabı seçeneği sunar. https://chat.openai.com/c/86c060f3-0d89-4933-a669-1abe546dd64f
