Begüm MERT l 09 Ağustos 2022

2020 yılı Aralık ayında Avrupa Patent Ofisi tarafından sunulan “Patent ve Dördüncü Sanayi Devrimi”[1] başlıklı çalışmada, dördüncü sanayi devrimi, ekonominin sektörlerinin geniş bir kısmını etkileyen büyük bir teknoloji dönüşümü olarak tanımlanmaktadır. Dördüncü sanayi devrimi terimi ilk olarak Dünya Ekonomik Forumu’nun kurucusu ve yönetim kurulu başkanı Klaus Schwab tarafından konu üzerindeki kitabında (The Fourth Industrial Revolution”, 1st edition, New York; Crowne Business, 2017.) kullanılmıştır.

Önceki sanayi devrimleri insan ya da hayvanların fiziksel gücünü makinelerle, daha yakın zamanda bilgisayarlarla değiştirmiş olsa da, dördüncü sanayi devrimi bunu daha ileriye taşımaktadır. Yüksek miktarlarda verinin toplanması, paylaşılması ve işlenmesi, karmaşık görevlerin otomatikleştirilmesini mümkün hale getirmektedir. Bulundukları fiziksel ortamdaki değişimleri belirleyebilen sensörler ile donatılan kablosuz bağlanabilen cihazlar, yapay zekanın gücü ile herhangi bir insan müdahalesi olmadan uygun geri dönüşleri sağlayabilmektedir.

2020 yılı Aralık ayında Avrupa Patent Ofisi tarafından sunulan rapor, uluslararası patent ailelerini sayarak yüksek değerli buluşların yönelimini göstermektedir. Her bir uluslararası patent ailesi, en az bir buluşu ve çeşitli patent ofislerinde başvurulan ve yayınlanan patent başvurularını kapsamaktadır. Böylelikle buluş sahiplerinin sadece uluslararası düzeyde korumak istediği patentleri temsil ederek, patent kalitesi ile ilgili kontrol sağlanmıştır.[2]

Belirtilen rapor, hangi ülkelerin, şirketlerin ve bölgesel takımların dördüncü sanayi devrimi teknolojilerinde öncülük ettiğine, bu sayede hangilerinin yakın gelecekte veriye dayalı ekonomiden yararlanmak için en iyi konumda olacağına dair fikir vermektedir. Dünyanın önde gelen patent bilgi sağlayıcılarından biri olarak Avrupa Patent Ofisi belirtilen teknolojilerin ortaya çıkmasını ve gelişmesini gözlemleyebilmiştir. Bu gözlemlerin sonucu olarak Aralık 2020 raporundaki analizler sunulmuştur.

Avrupa Patent Ofisi bu çalışmada dördüncü sanayi devriminin yapı taşlarını oluşturan patent başvuruları için bir kartografi hazırlamıştır. Bahsedilen kartografi akıllı ve bağlantılı cihazları ve bu cihazlarla birlikte bilgi işleme, bağlantı ve veri alışverişi özelliklerini içerebilen buluşları temel almaktadır. Dördüncü sanayi devrimi buluşları üç ana kategoriye bölünmüştür. Bunlar; çekirdek teknolojiler, etkinleştirme teknolojileri ve uygulama alanları olarak sıralanabilmektedir. Her bir kategoride kendi içinde bazı teknolojik alanlara ayrılmıştır.

Çekirdek teknolojiler; bilgisayar donanımı, yazılım ve bağlanabilirlik teknolojik alanlarından oluşmaktadır.

Etkinleştirme teknolojileri; veri yönetimi, kullanıcı ara yüzleri, çekirdek yapay zeka (makine öğrenmesi, nöral ağlar, kurala dayalı sistemler, yapay zeka platformları), coğrafi konumlandırma, akıllı güç kullanımını etkinleştiren güç kaynağı, veri güvenliği, güvenlik ve üç boyutlu destek sistemi (3D yazıcılar, tarayıcılar vb.) teknolojik alanlarına sahiptir.

Uygulama alanları; tüketim ürünleri, ev, araç, servisler (ödeme sistemleri, akıllı ofisler vb.), sanayi, altyapı uygulamaları, sağlık hizmeti ve tarım teknolojik alanlarını kapsamaktadır.

Belirtilen kartografi kullanılarak, 2000-2018 arasını kapsayan 264,565 uluslararası patent ailesi tanımlanmıştır. Uluslararası patent ailesi iki ya da daha fazla bölgede patent başvurusu yapılan buluşlar olarak açıklanmıştır.

Geçtiğimiz 10 yıl içerisinde dördüncü sanayi devrimi teknolojileri hızla artmıştır. Patentlemede ortalama yıllık büyüme hızı 2000-2009 yılları arasında %12,8 iken, 2010-2018 arasında %20’ye yakındır.

Belirtilen dördüncü sanayi devrimi teknolojilerinde dosyalanan patent sayısı, 2010’dan beri patentlenen bütün alanlara göre 5 kat daha fazladır. Bu durum dördüncü sanayi devrimi teknolojilerinin üç ana sektörü için de geçerlidir. Ancak 2010 yılından sonraki teknolojilere baktığımızda uluslararası patent ailelerinin çekirdek teknolojiler alanında, etkinleştirme teknolojileri ve kullanım alanlarına göre daha hızla geliştiği görülmektedir. Bu hızlı büyüme aşağıdaki şekilde daha açık olarak gözlemlenebilmektedir. 2010’dan beri üretilen uluslararası patent ailelerinin neredeyse %60’ı birden fazla sektör ile ilgilidir. %11,7’lik bölüm ise üç sektörle de ilgilidir.

Dördüncü sanayi devriminin üç ana sektörünün uluslararası patent ailelerinin 2010-2018 yılları arasındaki gösterimi[3]

Etkinleştirme teknolojilerindeki inovasyon 2010 yılından itibaren %356 oranında artmıştır. Etkinleştirme teknolojilerindeki büyümenin büyük bir kısmı da veri yönetimi alanındaki yeniliklerden kaynaklanmaktadır.  

Veri yönetimi 2010 yılından itibaren yıllık olarak ortama %22,5 oranında büyümüştür. Öyle ki 2018 yılında etkinleştirme teknolojilerine ait uluslararası patent ailelerinin yarısından daha fazlasının veri yönetimi ile ilgili olduğu görülmüştür. Diğer etkinleştirme teknolojilerine göre daha düşük sayıda uluslararası patent ailesi sayısına sahip olmasına rağmen, yapay zeka teknolojilerini de içeren çekirdek ağ, derin öğrenme ve kural bazlı sistemler gibi çekirdek teknolojiler 2010 yılında beri ortalama olarak %56,4 yıllık büyüme hızıyla olağan üstü bir artış göstermiştir.

Uygulama alanlarında ise sırasıyla akıllı tüketim ürünleri, akıllı araçlar, akıllı hizmetler ve akıllı sağlık hizmetleri uluslararası patent sayıları olarak baskın görünmektedir.

Dördüncü sanayi devrimine ait uluslararası patent ailelerinin %37.9’unu oluşturan, 2000-2018 yılları arasında en çok patent ailesine sahip 25 başvuru sahibi aşağıda listelenmiştir. Dokuz Japon firması, yedi Amerikan firması ve beş adet Avrupa firmasının yer aldığı listede, Kore ve Çin ikişer adet firma ile temsil edilmektedir. Samsung firması dördüncü sanayi devrimi teknolojilerinde 2000-2018 yılları arasında 12000’ den fazla uluslararası patent ailesiyle açıkça önde görünmektedir.

Son olarak, dördüncü sanayi devrimi teknolojilerinde RTA[5] (ortaya çıkan teknik avantaj – revealed technological advantage) oranları 1,5’dan büyük olan en iyi 10 üniversite ve kamu araştırma kuruluşu aşağıda listelenmiştir. RTA bir ülkenin teknolojideki uzmanlaşmasını ölçmek için bir endeks sağlamakta ve patent başvurularına dayanmaktadır. RTA oranı, bir teknolojinin bir ülkenin genel patentlerindeki payının, bu teknolojinin tüm patentlerdeki küresel payına bölünmesiyle elde edilmektedir. Aşağıdaki listede Kore’de araştırma enstitüsü olan ETRI, 1500’den fazla uluslararası patent ailesine sahip olarak 2000-2018 yılları için lider olarak görünmektedir.

Avrupa Patent Ofisi (EPO) tarafından yapılan bu çalışma, politika üreticilere, endüstriye ve kamuya ekonominin birçok sektöründe yer alan küresel teknoloji trendi hakkında bilgi sağlamaktadır. Dördüncü Sanayi Devrimi olarak bilinen bu trend, büyük veri (big data), yapay zeka (AI), beşinci nesil kablosuz iletişim (5G) ve nesnelerin interneti (IoT) gibi teknolojilerin bir araya gelmesiyle şekillenmekte ve veriye dayalı bir ekonominin yolunu açmaktadır.

Kaynakça

Georg Zachmann, B., & Robert Kalcik, A. A. (2018). Global Innovation Index 2018 Chapter 4 Export and Patent Specialization in Low-Carbon Technologies.

(December 2020). Patents and the Fourth Industrial Revolution. EPO.

(2022, 05 02). https://www.epo.org/news-events/in-focus/ict/artificial-intelligence.html adresinden alındı.