TRABİS KULLANIMA AÇILIYOR!
Başak Ayşe ORTAK & Samet KARABİDEK l 20 Eylül 2022
TRABİS’TEN ÖNCE
Bildiğiniz üzere Türkiye’de 20 yılı aşkın bir süredir “.tr” uzantılı alan adları, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (“ODTÜ”) bünyesinde faaliyet gösteren Nic.tr tarafından yönetilmekteydi, ancak 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu ile birlikte internet alan adlarının tahsisini yapacak olan kurum veya kuruluşun tespit edilmesi ve alan adı yönetimine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığına bırakılması akabinde Bakanlığın hazırlamış olduğu ‘’İnternet Alan Adları Yönetmeliği’’, 07.11.2010 tarihinde 27752 sayılı Resmi Gazete ile yürürlüğe girmiştir. Bunun sonucunda “.tr” uzantılı alan adlarının tahsisine ilişkin iş ve işlemleri yürütme yetkisi ve görevi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na (“BTK”) verilmiştir. Böylece “.tr” uzantılı alan adları bakımından açılımı “tr. Ağ Bilgi Sistemi” olan TRABİS’in aktif hale gelmesi için ilk çalışmalar başlamıştır.
TRABİS NEDİR?
TRABİS, 07/11/2010 tarihli ve Resmi Gazete’nin 27752 sayısında yayımlanan “internet alan adları yönetmeliği” ile tanımı yapılan “.tr ağ bilgi sistemi”dir. Yönetmelikte verilen tanım uyarınca, “TRABİS .tr uzantılı internet alan adı sisteminin ve buna ait merkezi veri tabanının işletilmesine, rehberin oluşturulmasına, güncellenmesine ve rehberlik hizmetinin sunulmasına ve internet alan adreslerinin başvuru işlemlerinin gerçek zamanlı olarak yapılmasına imkân veren, tüm bu faaliyetlerin güvenli ve iş sürekliliğini sağlayacak şekilde gerçekleştirildiği sistemi ifade eder”. İnternet dünyasının en temel gereksinimleri olan güvenlik ve süreklilik içeren bu sistem, kısaca “.tr” uzantılı alan adlarına ait kural ve işleyişi yürütmektedir.
BTK, ODTÜ ile arasında yapılan geçiş sürecinin tamamlanmasıyla birlikte, uzun süredir beklenen TRABİS’in 14.09.2022 tarihinde faaliyete geçeceğini duyurmuştur. Faaliyete geçilmesiyle birlikte mevzuatta askıda olan yenilikler de yürürlüğe girmiştir. TRABİS’in yürürlüğe girmesiyle aşağıda sayılan gelişme ve yenilikler ortaya çıkmıştır:
- Belgeye dayalı katı bir sistemden daha esnek bir sisteme geçilmiştir.
“com.tr, org.tr, net.tr, gen.tr, biz.tr, tv.tr, web.tr, info.tr, bbs.tr, tel.tr ve name.tr” uzantılı alan adları için belgesiz tahsis yolu açılmıştır. TRABİS’ten önce ‘.tr’ uzantılı alan adı tahsisi için, kurulacak alan adına ilişkin marka veya kuruluş ile ilgili bazı belgelerin sunulması gerekliyken, TRABİS’in faaliyete geçmesiyle, belgesiz olarak alınmak istenen alan adları için kullanıcıların BTK tarafından faaliyet belgesi verilmiş herhangi bir Kayıt Kuruluşu (“KK”) yoluyla başvurularını yapabilmesinin önü açılmıştır.
- Bir alan adının birden fazla kullanıcı tarafından istenmesi durumunda “ilk gelen alır” (first come first served) prensibiyle talebi sisteme ilk ulaşan kullanıcının talebinin kabul edilmesi kararlaştırılmıştır.
KK’lar üzerinden başvuruların gerçekleşmesi ile aslında alan adı çözümleme ile alan adı satışı ayrılmış olacaktır, bu durum hem rekabeti artıracak hem de “.tr” uzantısının ticari anlamda değerini artıracaktır.
- “.tr” uzantılı alan adları uyuşmazlıkları için mahkemelere alternatif bir uyuşmazlık çözüm mekanizması, TRABİS ile hayata geçmiştir.
İnternet Alan Adları Uyuşmazlık Çözüm Mekanizması Tebliği uyarınca, Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcılarının internet alan adları ile alakalı uyuşmazlık çözüm sürecini, hakemler veya hakem heyetleri aracılığıyla yürütecek taraflar söz konusudur. Menfaatlerin korunması ışığında uyuşmazlık konusu alan adı dondurulmaktadır. Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcılarının başvurularının değerlendirmesi yetkisi BTK’ya aittir ve bunlar re’sen veya şikayet üzerine BTK tarafından denetlemeye tabidirler.
- Alan adı satış ve devrine izin verilmesi olmuştur.
Önceden, bir alan adının devri, alan adına temel oluşturan markanın devri ya da ticaret unvanın devri ile mümkünken; İnternet Alan Adları Yönetmeliği’nin 13. maddesinde getirilen düzenleme ile birlikte alan adlarının satışı mümkün hale gelmiştir. Aynı zamanda, ticaret unvanının bir nevi şirketin ya da tescilli markanın devrinin yanı sıra ölüm, gaiplik, gaiplik karinesi, şirket birleşme ve devralma belgeleri, marka/patent devri belgeleri veya fikir/sanat eserleri ile ilgili hakların devrini ispat eden belgelerden herhangi birinin olması halinde devir işleminin yapılabileceği kabul edilmiştir.
Eski sistemde, Türkiye daha az uyuşmazlığın çıktığı bir yöntemi belirlemek istese de bu sistemle “.tr” alan adının kullanımı yaygınlaşmamıştır. Bunun sonucu olarak “.tr” uzantılı alan adları daha az tercih edilir hale gelmiştir. TRABİS ile birlikte belgeye dayalı katı bir sistemden esnek bir sisteme dönüş amaçlanmıştır. Bu esnekliğin hem rekabeti hem de “.tr” uzantısını daha cazip hale getireceği düşünülmektedir. Buna ilaveten, uyuşmazlık sayısında da ciddi bir artış olacağı, dolayısıyla alan adı süreçlerinin alanında uzman firmalar tarafından yürütülmesinin önemli hale geleceği düşünülmektedir.