Fikri haklara konu olan koruma türlerinden biriyle tescilli ürünlerin, diğer işletmelerin ürünleriyle arasındaki ayırt edici özellikler, bilinçli tüketiciler için o ürünü tercih etme sebebidir. Tescil edilen bir fikri hakkın, korumasının devam ettirilmesi, hem kazanç sağlayan üretici, hem de fayda sağlayan tüketiciler açısından önemlidir.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na göre; tescilli markanın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren on yıldır. Bu süre, onar yıllık dönemler hâlinde yenilenebilir ve yenileme talebi sunma konusunda bir üst sınır bulunmamaktadır. Gerekli süre içinde yenileme talebinin yapılmaması veya yenileme ücretinin ödendiğine ilişkin bilginin Kuruma sunulmaması hâlinde, yenileme talebi, koruma süresinin sona erdiği tarihten itibaren altı aylık süre içinde ek ücretin ödenmesi şartıyla da yapılabilir.
Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren beş yıldır. Bu süre beşer yıllık dönemler hâlinde yenilenmek suretiyle toplam yirmi beş yıla kadar uzatılabilir. İlk beş yıllık koruma başvuru tarihi ile başladığı için, beşer yıllık aralar ile toplamda dört kez yenileme talebi sunulabilmektedir. Yenileme talebinin tasarım sahibi tarafından koruma süresinin sona erdiği tarihten önceki altı ay içinde yapılması ve aynı süre içinde yenileme ücretinin ödendiğine ilişkin bilginin Kuruma sunulması gerekir. Bu süre içinde talebin yapılmaması veya yenileme ücretinin ödendiğine ilişkin bilginin Kuruma sunulmaması hâlinde, yenileme talebi, koruma süresinin sona erdiği tarihten itibaren altı aylık süre içinde ek ücretin ödenmesi şartıyla da yapılabilir.
Patentin koruma süresi başvuru tarihinden başlamak üzere yirmi yıl, faydalı modelin koruma süresi on yıldır. Bu süreler uzatılamaz. Patent başvurusu veya patentin korunması için gerekli olan yıllık ücretler, patentin koruma süresi boyunca, başvuru tarihinden itibaren ikinci yılın sona erdiği tarihte ve devam eden her yıl vadesinde ödenir. Yıllık ücretlerin vadesinde ödenmemesi hâlinde, bu ücretler ek ücretle birlikte vadeyi takip eden altı ay içinde de ödenebilir. Yıllık ücretlerin belirtilen sürede de ödenmemesi hâlinde, patent hakkı bu ücretin vade tarihi itibarıyla sona erer, patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim yapılır ve bu durum Bültende yayımlanır. Patent hakkının sona erdiğine ilişkin bildirim tarihinden itibaren iki ay içinde telafi ücretinin ödenmesi hâlinde patent hakkı, ücretin ödendiği tarih itibarıyla yeniden geçerlilik kazanır ve bu durum Bültende yayımlanır.
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu uyarınca, patentin verilmesi kararının Bülten’de yayımlanmasından itibaren üç yıl veya patent başvurusu tarihinden itibaren dört yıl içinde, hangisi daha geç sona eriyorsa, kullanması zorunludur. Sınai Mülkiyet Kanunu’nun Uygulamasına Dair Yönetmelik madde 117/(8) uyarınca Kanunda belirtilen süre içinde hakkında kullanıldığına ilişkin beyan sunulmayan patentler TÜRKPATENT tarafından Bültende yayımlanır. Üçüncü taraflar buna göre ilgili patent hakkında, kendilerine zorunlu lisans verilmesi talebinde bulunarak mahkemeye başvuruda bulunabilirler.
Patent hakkının zorunlu lisansa konu olmaması için, başvuru tarihinden itibaren 4 yıl ya da bültende yayım tarihinden itibaren 3 yıl içinde; TÜRKPATENT’e başvuru sahibi ya da vekili tarafından, kullanım ya da kullanmama beyanı ya da lisans verme teklifi sunulması gerekmektedir. Kullanım ya da kullanmama beyanı için bir evrak sunulması gerekliliği bulunmayıp, yapılan işlem beyan olarak kabul edilmektedir. Patente konu ürünün geliştirilmesi devam ediyorsa ya da başka sebeplerle henüz üretim başlamamışsa, TÜRKPATENT nezdinde, kullanmama kaydı işlemi yapılabilir.
Başvuru tarihinden itibaren dört yıl ya da bülten yayımı tarihinden itibaren üç yıl içinde patent sahibi, kullanım ya da kullanmama kaydı işlemlerinden birini yapamıyorsa, TÜRKPATENT nezdinde lisans verme teklifi işlemi yapılabilir. Böyle bir durumda, lisans verme teklifinin kaydı neticesinde, lisans teklifi alınırsa kabul edip etmemek, patent sahibinin inisiyatifindedir. Ancak, TÜRKPATENT’te, bir patent için kullanım&kullanmama kaydı ya da lisans verme teklifi işlemlerinin hiçbirinin yapılmaması durumunda, zorunlu lisansa ilişkin bir dava söz konusu olursa, karar mercii mahkeme olmaktadır ve üçüncü kişilere zorunlu lisans verme söz konusu olabilir.
Zorunlu lisansa konu olma riskinden korunmak için, belirtilen süreler içinde TÜRKPATENT’te patentin durumuna uygun kullanım, kullanmama ya da lisans verme teklifi işlemlerinden birinin yapılması önem arz etmektedir.
