Giriş ve Genel Bilgi
Marka tescilinde malların ve hizmetlerin sınıflandırılması amacıyla kullanılan Nicé Sınıflandırması’nda yapılan değişiklikler 1 Ocak 2026 tarihinde yürürlüğe girecek. Bahsedilen değişiklikler sınıflandırmanın 9. sınıfında yer alan bazı malların farklı sınıflara transfer edilmesine yönelik olduğundan uygulamacılar bakımından özellikle önem taşımaktadır. Bu yazıda söz konusu değişiklikler, Nicé Antlaşması ve Sınıflandırmasına ilişkin bazı hatırlatmalar yapıldıktan sonra okuyucularla paylaşılacaktır.
Nicé Sınıflandırması, en basit biçimde, münhasıran marka tescili işlemlerinde kullanım için malların ve hizmetlerin sınıflandırılması amacıyla oluşturulan uluslararası bir sistem olarak tanımlanabilir. Nicé Sınıflandırması, 1957 yılında uygulamaya giren Nicé Antlaşması ile oluşturulmuştur ve sınıflandırmanın Uzmanlar Komitesinin teklifleri çerçevesinde belirli aralıklarla güncellenmektedir. Türkiye 1996 yılından bu yana Antlaşmanın tarafıdır ve taraf olmadan önce de sınıflandırmayı kullanmaya başlamıştır.
Nicé Sınıflandırması 2025 yılı itibarıyla 45 sınıftan oluşmaktadır. Bu sınıflardan 34 adedi mallara, kalan 11 sınıf ise hizmetlere aittir. Sınıf sayısının artırılması, yani mevcut sınıfların gelecekte yeni sınıflara bölünerek yeni sınıfların oluşturulması ve sınıfların altında bulunan malların ve hizmetlerin farklı sınıflara aktarılması, Antlaşma kapsamında öngörülen prosedürler çerçevesinde mümkündür. Bu tip değişiklikler, Sınıflandırmanın Uzmanlar Komitesinin teklifleri çerçevesinde gündeme alınmakta, tartışılmakta ve karara bağlanmaktadır. Uzmanlar Komitesi, esasen Antlaşma üyesi ülkelerin oy hakkına sahip temsilcilerinden oluşmaktadır. Antlaşmaya üye olmayan ülkelerin temsilcileri ve marka alanında profesyonel çalışmalar sürdüren uluslararası dernek ve kuruluşların temsilcileri de davet edildikleri sürece Komite çalışmalarına gözlemci olarak katılabilmektedir.
Uluslararası sınıflandırmayı kuran Nicé Antlaşması’nın ikinci maddesi, sınıflandırmanın hukuki etkisini ve kullanımını düzenlemektedir. Anılan maddenin birinci fıkrasında, Andlaşmada doğrudan düzenlenen kurallar dışında, Antlaşmanın etkisinin taraf her ülke tarafından ona tanınan etki olacağı ve Antlaşmanın taraf ülkeleri herhangi bir markaya sağlanan koruma kapsamının değerlendirilmesi açısından bağlamayacağı belirtilmektedir. Açıklamalardan anlaşılacağı üzere Nicé Antlaşması malların ve hizmetlerin benzerliği konusunda ofislerin yapacağı değerlendirmeyi etkileyebilecek herhangi bir hüküm içermemektedir. Tersine, Antlaşmada sınıflandırmanın etkisinin taraf her ülke tarafından ona tanınan etki olacağı belirtilmiş, ofisler sınıflandırmayı esas veya yardımcı sistem olarak kullanmakta serbest bırakılmış ve ofislere sadece yapacakları yayınlarda ve düzenledikleri belgelerde sınıf numarasını belirtme zorunluluğu getirilmiştir.
Nicé Sınıflandırması’nda sınıflar dışında alt sınıflar, gruplar veya alt gruplar yoktur. Alt sınıf, grup veya alt gruplar, Antlaşma tarafı ülkelerin bir kısmı tarafından uygulamaya konulan iç düzenlemeler niteliğindedir. Türkiye’de kullanılan ve mal ve hizmet sınıflandırması tebliğ ile oluşturulan gruplandırma (alt grup) sistemi Türkiye’ye özgüdür ve bu tip düzenlemelerin Antlaşma tarafı diğer ülkeler bakımından bağlayıcılığı yoktur.
Nicé Sınıflandırması’nın 13. Baskısındaki Sınıf Değişiklikleri ve Nedenleri
Nicé Sınıflandırması Uzmanlar Komitesi’nin gündeminde uzun yıllardır, genişleyen içeriği bağlamında “Mega Sınıf” olarak da adlandırılan 9. sınıfa yönelik tartışmalar bulunmaktadır. 9. sınıfın genişleyen içeriği, kapsamında birbirleriyle bağlantısı bulunmayan malların yer alması ve teknolojik gelişmeler sonucunda sınıfın içeriğinin daha da genişleyeceğinin tahmin edilmesi bu tartışmaların nedenini oluşturmaktadır.
Marka alanında faaliyet gösteren en büyük uluslararası profesyonel dernek olan Uluslararası Marka Birliği (INTA) de, gözlemci olarak katıldığı Uzmanlar Komitesi toplantılarında dikkati 9. sınıf üzerinde yoğunlaştırmış ve bu sınıfa ilişkin acil çözünler oluşturulmasını talep etmiştir. Mega Sınıfa yönelik başlıca INTA önerileri aşağıda özetlenebilir (Bkz. https://www.wipo.int/edocs/mdocs/classifications/en/clim_ce_35/inta_statement
_during_the_clim_ce_35.pdf):
- sınıfın altında alt sınıflar oluşturmak. Bu öneriye ilişkin pratik ve uygulamaya ilişkin çekinceler olduğu da belirtilmiştir.
- sınıftaki bazı malları, mevcut farklı sınıflara transfer etmek. Bu önerinin mevcut sınıf sayısını koruyacağı, buna ilaveten 9. sınıftaki şişkinliği ortadan kaldırabileceği belirtilmiştir.
- Yeni sınıf veya sınıfların oluşturulması yoluyla 9. sınıftaki şişkinliğin giderilmesi. Geçmişte 42. sınıftaki şişkinliğin, 43., 44. ve 45. sınıfların oluşturulması yoluyla giderilmesi örnek olarak verilmiş ve bu önerinin sorunun uzun vadede giderilmesine yönelik bir çözüm olduğunun altı çizilmiştir.
- Son öneri, fiziki malların sanal versiyonlarının, fiziki malla aynı sınıfta sınıflandırılmasına ilişkin özel bir öneridir. Bu öneriyi zihinde canlandırırken, malların sanal versiyonlarının 9. sınıfta yer aldığı göz önüne alınmalıdır.
INTA görüşünde mevcut koşullar altında en uygulanabilir çözümün b- başlığında yer verdiğimiz, 9. sınıftaki bazı malları mevcut farklı sınıflara transfer etmek olduğu da belirtilmiştir.
Uzmanlar Komitesi, INTA önerilerini 2024 yılında Nicé Antlaşması üyesi ülke ofislerine anket şeklinde göndermiştir. Anket sonuçlarında önerilerden herhangi birisi tamamen desteklenmese de, b- başlığında yer verdiğimiz, 9. sınıftaki bazı malları mevcut farklı sınıflara transfer etmek en uygulanabilir çözüm olarak görülmüştür. Bu çerçevede, Uzmanlar Komitesi 9. sınıftaki bazı malları 7 başlık altında gruplandırmış (solunumla, giyimle, gözlüklerle, yangınla, korunmayla ve taşıtlarla ilgili mallar) ve bu malların mevcut sınıflara transferiyle ilgili bir çalışma başlatmıştır. Çalışmalar sonucu ortaya çıkan önerilerden yalnızca gözlüklerle ve taşıtlarla ilgili malların mevcut farklı sınıflara aktarılması kabul görmüş, diğer mallara ilişkin çalışmalar çoğunluk tarafından kabul edilmemiştir. Bu bağlamda, Antlaşma tarafı ülke temsilcilerinin ve gözlemci üyelerin görüş ve önerileri çerçevesinde tartışmalar sonuçlanmış ve Mega Sınıfa yönelik birinci çözüm paketi 1 Ocak 2026 tarihinden itibaren geçerli olacak şekilde kabul edilmiştir. Bu süreci özetleyen raporun https://www.wipo.int/edocs/mdocs/classifications/en/clim_ce_35/clim_ce_35_2.pdf adresinden görülmesi mümkündür.
1 Ocak 2026 tarihinde yürürlüğe girecek değişiklikler, 9 sınıftaki bazı malların mevcut farklı sınıflara aktarılması yönündedir. Sınıf değişikliğine konu mallar, eski ve yeni sınıfları aşağıdaki şekildedir:
- Gözlükler, güneş gözlükleri, kontakt lensler ve bunlara ilişkin taşıma kapları, kılıfları, gözlük ipleri gibi ürünler 9. sınıftan çıkartılmış ve 10. sınıfa transfer edilmiştir.
Buna karşın 9. sınıfta bulunan sanal gerçeklik gözlükleri, büyüteçler gibi mallar, aynı sınıftaki (9. sınıf) yerlerini korumuştur.
- Can kurtaran taşıtları ve yangına müdahale taşıtları gibi ürünler, örneğin yangın söndürme amaçlı taşıtlar, can kurtaran botları malları, 9. sınıftan çıkartılmış ve 12. sınıfa transfer edilmiştir.
Değişikliklere ilişkin detayların Nicé Sınıflandırması’nın 1 Ocak 2026’da yürürlüğe girecek 13. baskısında görülmesi mümkündür. (Bkz. https://nclpub.wipo.int/enfr/?basic_numbers=show&class_number=1&explanatory_notes=show&gors=&lang=en
&menulang=en&mode=flat¬ion=&pagination=no&version=20260101)
Sayılan mallardan, özellikle “gözlükler, güneş gözlükleri” malları, günlük hayatta yaygın kullanımı bulunan, çok sayıda üreticisi ve kullanıcısı olan, giyim, kişisel aksesuar sektörleriyle de doğrudan bağlantılı ve aynı zamanda çok sayıda firma tarafından halihazırda tescil ettirilmiş, koruması devam eden mallar olduğundan; bu malların 10. sınıfa transferinin birçok ulusal ofis, hak sahibi ve marka vekili bakımından önemli bir uygulama ve strateji değişikliği gerektireceği de ortadadır.
Buna ilaveten, Mega Sınıf olarak adlandırılan 9. sınıfa ilişkin çalışmaların, Uzmanlar Komitesi’nin yeni dönem çalışmalarında da devam edeceğini tahmin ediyorum.
Son olarak, Sınıflandırmanın 13. baskısında yer alan diğer değişikliklere yazının 9. sınıfa yönelik içeriği nedeniyle yer verilmediği belirtilmelidir. Diğer değişiklikleri merak edenlerin yukarıda bağlantısını paylaştığım WIPO sayfasını incelemesi yerinde olacaktır.
Türkiye Açısından Durum
Nicé Sınıflandırması’nda yapılan değişiklikler Türkiye bakımından da bağlayıcıdır. Dolayısıyla, Türk Patent ve Marka Kurumunun sınıflandırmada yapılan değişiklikleri, 1 Ocak 2026 tarihinden geçerli olacak şekilde Sınıflandırma Tebliğ Eki Listeye yansıtması gerekmektedir.
Bu yansıtma yapılırken tercih edilecek yöntem ise özellikle önemlidir. Olası iki yoldan birisi, sınıf değişikliğine uğrayan mallar için yeni sınıflarında yeni alt gruplar oluşturmaktır. İkinci olası yol ise sınıf değişikliğine konu malları, yeni sınıflarında mevcut alt gruplardan birisinin içerisine entegre etmektir. Bu yollardan ikincisinin inceleme ve yorumlama bakımından kaos yaratacağı kolaylıkla tahmin edilebilir, dolayısıyla ilk yolun yani, yeni sınıflarda yeni alt gruplar teşkil etme yönteminin daha pratik olacağını düşünüyorum. Özellikle, 10. sınıfa transfer olan “gözlükler, güneş gözlükler” mallarıyla doğrudan ilintili malların halihazırda 10. sınıfta bulunmaması göz önüne alındığında bu yöntemin daha kolay uygulanır ve tercih edilir olacağını tahmin ediyorum.
Türk Patent ve Marka Kurumunun yazı boyunca bahsedilen değişiklikleri Sınıflandırma Tebliği Eki Listeye, 1 Ocak 2026 tarihinden önce yansıtmak ve kullanıcı gruplarını bilgilendirmek için hazırlıklarına başladığını düşünüyorum.
